Po „wyzwoleniu” ziemi tarnowskiej spod niemieckiej okupacji w 1945 r. Rosjanie instalowali się na kolejnych urzędach, instytucjach i we współpracy ze zwerbowanymi ludźmi, szczególnie w ramach bezpieki likwidowali polskich żołnierzy AK. Wkrótce zrodziła się tzw. druga konspiracja i powstawały organizacje poakowskie. Jedną z nich było zrzeszenie Wolność i Niezawisłość, której głównym celem nie była walka zbrojna, ale skupienie się na działalnośći politycznej, społecznej i wychowawczej. WiN była organizacją patriotyczną.
Jednostkę WiN w Tuchowie założył w 1945 r. były żołnierz AK Stanisław Pyzik „Arwiński”. Prowadził on jeden z najbardziej aktywnych oddziałów dywersyjnych w regionie tarnowskim, utworzony na bazie AK w Gromniku. S. Pyzik był kierownikiem Podrejonu „Południe”. Odebrał przysięgę od kierownika grupy tuchowskiej, którym został Stanisław Huptaś „Orszański”. Komendant tuchowskiego WiN urodził się w 1903 r. w Burzynie, był rolnikiem oraz kasjerem w mleczarni w Tuchowie. Prowadził działalność wywiadowczą i dowodził grupą WiN.
S. Huptaś zdobył trzech współpracowników do działalności konspiracyjnej. Pierwszym z nich był Władysław Baran „Palczewski”, urodzony w 1917 r. w Karwodrzy, kierownik mleczarni, a według danych z późniejszej rozprawy sądowej miał zajmować się kolportażem prasy i ulotek. Kolejnym działaczem był Jan Wzorek „Młot”, ur. w 1907 r. w Porębie Radlnej, zamieszkały w Jodłówce Tuchowskiej, rolnik, były członek Batalionów Chłopskich, później sekretarz PSL, a po wyborach bezpartyjny. Miał zajmować się zbieraniem informacji np. politycznych. Następnym członkiem WiN był Józef Pazdur „Kruk” urodzony w Rabce, który pełnił funkcję łącznika z Tarnowem. Dokładne działania komórki tuchowskiej nie są znane. Broni nie posiadali.
Trzej działacze WiN zostali aresztowani w grudniu 1948 r., a w marcu 1949 r. stanęli przed sądem w Tarnowie. Komendant zrzeszenia S. Huptaś dostał 10 lat więzienia (5 lat po amnestii). Rodzina apelowała o zmniejszenie kary nawet do B. Bieruta. Odsiedział jednak wyrok w trudnych więzieniach: Tarnów, Wronki, Potulice. W. Baranowi osądzono 6 lat więzienia (3 lata po amnestii). J. Wzorek został skazany na 5 lat (darowane) i przepadek mienia. Ponadto wszyscy dostali wyrok utraty praw obywatelskich i honorowych na kilka lat.
W 1993 r. tarnowski sąd unieważnił wyrok w sprawie Władysława Barana.
W Tuchowie działały także inne organizacje konspiracyjne i pojedyncze osoby.
Źródło: Maria Żychowska, Represje komunistyczne w Tarnowskiem 1945–1956, tom 1, Miasto i powiat Tarnów, IPN, Kraków.
Czytaj także: Żołnierze niezłomni regionu tarnowskiego.
Podziel się swoimi informacjami, dodaj temat.
